İNSANİYETE UYGUN İDARE ŞEKİLLERİNİN MAHİYETİ
Demokrasi, hukuk devletine ve millet ekseriyetinin hâkimiyetine dayalı olup, kişi veya azınlık hâkimiyetini reddeder.
Bu idare sisteminde, demokrasinin temellerine aykırı olmayan herhangi bir inanış ve fikir sahibleri; zora, tehdide baş vurmamak veya idareyi ele geçirmek üzere isyana teşebbüs yahut açıkça teşvik etmemek şartlarıyla, kendi inanış ve fikirlerini neşir, tebliğ ve telkin etmekte hürdür. Bu, demokrasinin temel bir prensibidir.
Ancak din, vicdan ve söz hürriyetleri, serbest seçim, hukuk devleti ve kanun hâkimiyetine dayanmak gibi, demokrasinin temellerine aykırı düşen fikirler, fikir hürriyeti sahasında dahi yasaklanır. Çünki temel hürriyetleri tahrib etme hürriyeti olamaz.
Serbest seçim, insanın insana hâkim olmasını kaldıran hukuk devleti olmak prensibi, din vicdan ve söz hürriyetleri gibi esasları 14 asır önce en ekmel ve hakka müstenid şekliyle İslâmiyet getirdi. O halde demokratlık iddia edenler, iddialarında sâdık olmaları halinde, İslâmiyet’e muhalefet etmeleri şöyle dursun, aksine ona hürmet etmeleri gerekir.
Demokrasiye dayanmış bir idarede en önemli unsur, halk ekseriyetinin vicdanî olan temayülünü birinci derecede nazara almaktır. Aksi halde idare eden ve edilenler arasında milli bir ahenk sağlanamaz. Bu ise tabansız ve halk iradesine dayanmayan idare olur.
Bu gibi anlayışlarda ve ortaya çıkan anlaşmazlıklarda son bir çare referanduma baş vurmaktır. Yani millî iradenin, yani halk hakimiyetinin tahakkuku medenî insanlar dairesinde bağlayıcıdır ve olmalıdır.
Türk milleti asırlardan beri dine bağlı yaşayışının neticesi olarak din duygusu vicdanlarda yerleşmiştir. Bu millî temayül devlet sisteminin temelinde açıkça yerini bulmalıdır. Aksi halde devlet makamlarında bulunan bazı ideolojik temayül sahibleri din, vicdan ve fikir hürriyetlerinin elastikliğini istismar ederek istedikleri istikamette ve millî temayülü rencide edecek şekilde daraltma ve genişletme yoluna sapacak ve millî ahenk düzelemiyecektir.
Anayasanın referandumdan geçmesi halkın, ilmî inceleme neticesi olarak görüşlerinin alınması için değildir. Çünkü avam tabakası demokrasinin, tarihi gelişme ve doğuş sebeblerini ve sosyoloji ve hukuk felsefesini bilmez ki incelesin.
Şu halde referandum; halkın vicdanî temayüllerine mutabakatının sağlanması hikmetine dayanır. Tâ ki idare mekanizması, tabana istinadsız kalmasın ve halkın tepkisiyle ezilmesin veya idare eden ve edilenler arasında daimi anlaşmazlıkla içtimaî huzur bozulmasın.
Bilindiği gibi aristokrasi ihtisas, dirayet ve liyakat esasına dayandığından halkın iktidarına yer vermez. İktidarı, imtiyazlı azınlığın hakkı olarak kabul eder. Demokrasi ise halk ekseriyetine dayanır.
İslâmiyet ise, -şer’î ahkâmla tayin edilmemiş sahalarda teşri’ için- havastan kurulan şûra heyeti vasıtasıyla ihtisas, dirayet ve ahlâk cihetlerinden liyakatlı olan meb’us namzetlerinin tesbitinden sonra bu şahısları, milletin re’yine arzeder. Seçilen vazifeyi deruhte eder. Böylece İslâm, kendine has ulvî meziyetleri yanında hem aristokrasinin liyakat ve hem de demokrasinin halk iradesi gibi maslahatlı taraflarını da cem’ eder.
İnsanların ekserisi nefsanî temayüllere sahip oldukları cihetle, böyle bir ekseriyeti temsil eden demokrasilerde içtimaî hayattaki neticelerinin müsbet olması ihtimali zayıftır. Bu mevzu ile alâkalı olarak, merhum Prof. Dr. İbrahim Canan tarafından kaleme alınan “Âhirzaman Fitnesi ve Anarşi” adlı eserin 404. sahifesinde şu ifadeye yer verilmiştir:
«Yeri gelmişken şunu da belirtmemiz gerekir: Siyasî tarih araştırıcıları, demokrasinin en eski yurdu sayılan kadîm Yunanistan’dan zamanımıza kadar cereyan eden hâdiseleri değerlendirince -her seferinde muttarid ve kesin olmamakla beraber- umûmiyet itibariyle demokratik idarelerin peşini anarşinin takip ettiğini, anarşinin de yerini kan ve diktatör idarelere bıraktığını müşahede etmişlerdir.» (Parkinson, L’Evolution de
Cemiyette ekseriyetçe yaşanan hayat tarzı, çok defa cemiyetin ekserisine tesir eder ve aşılanır. Bu müessiriyet içtimaî (sosyolojik) bir kanundur. Eğer cemiyetin hayat tarzı kısmen de olsa nefsanî ise, daha çabuk yayılır. Bediüzzaman Hazretleri âhirzaman fitnesine ait bir hadîsi izah ederken der ki: “Müştehiyat ise, nefisler taraftar olduğundan çabuk sirayet eder” (Ş.586) der.
Bozuk cemiyetlerde fikir yoluyla yapılan müsbet telkin ve tebliğler, az olan bazı iyi niyetliler için fayda sağlar. Fakat mezkûr kaide ve nokta-i nazara göre, sefih ve nefisperest bir cemiyeti düzeltmeye alâkasız kalan ve böyle bir cemiyetin ekseriyetine dayanan demokrasilerde, ıslahtan daha çok ifsad ve anarşi artar.
Ancak şu husus var ki, kuvvetli ve müessir bir İslâmî ıslah ve tebliğ faaliyetine mümanaat etmeyen bir demokrasi anlayışı tatbik edilse durum değişebilir. Böyle müsbet faaliyetlerin neticesi olarak cemiyette umumî bir ıslah ve düzelmenin mümkün olacağını beyan eden Bediüzzaman Hazretleri bu hususu şöyle ifade eder:
«Ma’lûmdur ki; bir adamın bir günde harab ettiği bir sarayı, yirmi adam yirmi günde yapamaz ve bir adamın tahribatına karşı yirmi adam çalışmak lâzım gelirken; şimdi, binler tahribatçıya mukabil, Risale-i Nur gibi bir tamircinin bu derece mukavemeti ve te’siratı pek hârikadır. Eğer bu iki mütekabil kuvvetler bir seviyede olsaydı, onun tamirinde mucizevâri muvaffakiyet ve fütuhat görülecektir.» (K.L.149)
Yani tatbikattaki demokrasi, nazariyattaki demokrasiye muhalif şekil ideolojik bir gaye takibiyle dini hizmetlere ve hakikî ıslah faaliyetlerine mümanaatı ve bahanelerle müdahalesi olmasa idi, hiç değilse bîtaraflık prensibi ile ifsad ve ıslah faaliyetleri arasında hakem makamında kalsa idi, anarşik hâdiselerin önlenmesinin mümkün olacağını bazı hâdiseler münasebetiyle devlet ricaline ihtar eden Bediüzzaman Hazretleri Eskişehir Mahkemesinde de şunu hatırlatır:
«Evet Hükûmet-i Cumhuriye, o gizli müfsidlerin vatana ve millete muzır efkârlarını elbette terviç etmez ve tarafdar olamaz. Menetmek, Cumhuriyetin kanunlarının muktezasıdır. Ve öyle müfsidlere tarafdarlık ile, Cumhuriyetin esaslı prensiblerine zıddı zıddına gidemez.
Hükûmet-i Cumhuriye, bizim ile o müfsidler mabeyninde hakem hükmünü alsın. Hangimiz zâlim ise ve tecavüz ediyorsa; o vakit hakem hükmünü versin ve hâkimlik noktasında hükmünü icra etsin.
Evet inkâr edilmez ki; kâinatta, dinsizlik ile dindarlık, Âdem zamanından beri cereyan edip geliyor ve kıyamete kadar gidecektir. Bu mes’elemizin künhüne vakıf olan herkes, bize olan bu hücumun, doğrudan doğruya dinsizlik hesabına dindarlığa bir taarruz olduğunu anlar.
Ekser-i hükemanın garbda ve Avrupa’da zuhuru; ve agleb-i Enbiyanın şarkta ve Asya’da tulu’ları kader-i ezelînin bir işaret ve remzidir ki;
Asya’da hâkim, galib, din cereyanıdır. Elbette Asya’nın ileri kumandanı olan bu Hükûmet-i Cumhuriye, Asya’nın bu fıtrî hasiyetinden ve madeninden istifade edecek. Ve bîtarafane prensibini, değil dinsizlik tarafına, belki dindarlık tarafına temayül ettirecektir.» (T.H.241)
«Her halde çabuk başında bir kıyamet kopmazsa, hakaik-ı İslâmiye, beşeri esfel-i safilîn derece-i sukutundan kurtarmaya ve ruy-i zemini temizlemeğe ve sulh-u umumîyi temin etmeğe vesile olmasını Rahman-ı Rahîm’in rahmetinden niyaz ediyoruz ve ümid ediyoruz ve bekliyoruz.» (H.Ş.43)
Yukarda anlatılan doğru düşünceleri, yanlış düşüncelerden tefrik edip selamete giden yolları bozmak için gizli ve sinsi cereyanlar hakkında Hz. Bediüzzaman şu ikazı yapar:
“Sizi iğfal eden ve adliyeyi şaşırtan ve hükûmeti bizimle, vatana ve millete zararlı bir surette meşgul eyleyen muarızlarımız olan zındıklar ve münafıklar, istibdad-ı mutlaka “cumhuriyet” namı vermekle, irtidad-ı mutlakı rejim altına almakla sefahet-i mutlaka “medeniyet” ismini vermekle, cebr-i keyfî-i küfrîye “kanun” ismini takmakla hem sizi iğfal, hem hükûmeti işgal, hem bizi perişan ederek, hâkimiyet-i İslâmiyeye ve millete ve vatana ecnebi hesabına darbeler vuruyorlar.” Ş:287
Evet, “Dinin şiddetle menettiği şey fitne ve anarşidir. Çünkü, anarşi hiçbir hak tanımaz. İnsanlık seciyelerini ve medeniyet eserlerini canavar hayvanlar seciyesine çevirir ki, bunun âhir zamanda "Ye’cüc" ve "Me’cüc" komitesi olduğuna Kur’ân-ı Hakîm işaret buyurmaktadır.” T:653
Mezkûr nakillerde görüldüğü üzere, Kur’an en yüksek medeniyeti, yani farklı anlayışlara veya dinlere bağlı olup mütecaviz olmayan milletlerin, sulh içinde yaşamalarını te’min eden umumî düsturları câmi’dir.